Polska w czasie rozbiorów i Kraj Basków miały podobną
sytuację – utrata niepodległości
przez oba kraje spowodowała zainteresowanie tematem polskim
w Kraju Basków. Pisał o nim Luis de Eleizalde, nacjonalista baskijski z Bergary.
Jego artykuły często dotyczyły narodów
słowiańskich, chciał przybliżyć Baskom mało
im znaną zbiorowość ludzką i uważał, że świat słowiański stanowi dobry przykład
ilustrujący rozwój narowodości.
Z tekstu z Międzynarodowego Sympozjum Naukowego z okazji
trzydziestolecia Iberystyki Warszawskiej :
Artykuł o Polsce, zatytułowany "Polonia y sus actuales
orientaciones" (hiszp. "Polska i jej obecne uwarunkowania").
Używając stylu kwiecistego i bogatego w metafory, Eleizalde wprowadza do swych
rozważań nowy kraj, który zasługuje na to, by zaistnieć w świadomości
czytelników pisma Euzkadi. Kreśli skrótowo jego położenie geograficzne, następnie
przechodzi do charakterystyki narodowej mieszkańców – w jego przekonaniu Polacy
stanowią elitę rasy słowiańskiej – a przede wszystkim do opisu sytuacji
politycznej Polski na przestrzeni dziejów, ze szczególnym naciskiem na niełatwe
stosunki z państwami ościennymi. Podkreśla przy tym fakt, że walki Polaków z
Niemcami datują się od XIII wieku, kiedy pod obce panowanie dostał się Śląsk.
By zwrócić szczególną uwagę na wielowiekowe zagrożenie państwowości polskiej
dodaje, że Pomorze – w jego czasach zgermanizowane – oraz Prusy były początkowo
terytoriami zamieszkanymi przez Słowian (w przypadku Pomorza to oczywiście
prawda, ówczesne tereny pruskie natomiast kojarzyć należy z wcześniejszymi
plemionami Bałtów); wykorzystuje te dane historyczne, by porównać położenie
Polaków z położeniem zhispanizowanych Basków (6). Nie chodzi mu tylko o to, by
przybliżyć swym rodakom sytuację nieznanego im kraju, lecz by stworzyć w ich
świadomości wizję, z którą mogliby się identyfikować, celem wzmocnienia ich
odczuć nacjonalistycznych: człowiek zawsze czuje się mocniejszy, gdy zda sobie
sprawę, że nie jest osamotniony. Eleizalde zaznacza również, że niemiecka
kolonizacja ziem polskich nastąpiła częściowo z winy tych spośórd Polaków,
którzy przedkładali interesy osobiste ponad narodowe; odnosząc się do tej grupy
używa zhispanizowanego baskijskiego określenia 'jauntxus' (paniczykowie).
Ponieważ nie stosuje kastylijskiego odpowiednika tego terminu, 'señoritos',
oczywiste jest, że stara się przeprowadzić aluzyjną analogię do przypadków zdrady
sprawy nacjonalistycznej, jakie miały miejsce w Kraju Basków.
Z biegiem lat metody ulegały zmianie. Na początku podbity
naród polski wkroczył w okres gwałtownych powstań zbrojnych (1830, 1863-4); był
to tak zwany "etap romantyczny" walki o wolność.
Oba powstania jednak upadły, co pociągnęło za sobą krwawe
represje ze strony zaborców. Eleizalde poświęca większą uwagę walkom z lat
1863-4, zapoczątkowanym nie przez lud, jak należałoby się spodziewać, ale przez
szlachtę. Rząd moskiewski, brutalnie stłumiwszy rozruchy, ukarał dwie warstwy
społeczne uznawane wówczas za najbardziej autentycznych reprezentantów
nacjonalizmu polskiego: arystokrację i duchowieństwo. W tamtych czasach masy
jako takie odnosiły się do wyższych klas z obojętnością albo nawet z wrogością,
a to za przyczyną istniejących między nimi różnic społecznych. Władze
rosyjskie, chcąc wykorzystać tę sytuację, zdecydowały się uwłaszczyć polskich
chłopów, uwalniając ich "de la tutela semi-feudal" (9), pod jaką
wciąż się znajdowali. Rosja pragnęła w ten sposób jeszcze bardziej osłabić
wpływ polskich wyższych klas społecznych na masy, a zarazem zapewnić sobie
wdzięczność tych ostatnich. Wysiłki jej jednak okazały się daremne –
wyemancypowany lud nagle poczuł się narodem.
Adresatem artykułów Eleizalde było społeczeństwo baskijskie.
Autor chciał obudzić sumienia i zasugerować metody walki o emancypację narodową
Basków pozostających pod dominacją hiszpańską.
Lauburu – znak Basków
Lauburu symbolizuje poruszające się słońce, jeden z
najważniejszych znaków w mitologii baskijskiej. Znak traktowano jako amulet,
który mial moc odpędzania złych mocy i sprowadzania pomyślności i zdrowia. Przypomina
swastykę, ale jej ramiona to krople wody. Najprawdopodobniejsza teoria wywodzi
pochodzenie tego znaku od ludów celtyckich.
Żródła:
